શું તમારી પાસે ફાટેલી ચલણી નોટો છે જે કોઈ દુકાનદાર કે વેપારી નથી લઈ રહ્યા? આવી સમસ્યા ફક્ત તમારી સાથે જ નહીં પણ ઘણા લોકો સાથે થાય છે. જો નોટ થોડી પણ ફાટેલી હોય તો પેમેન્ટ કરવામાં સમસ્યા આવે છે. જો નોટ મોટી ચલણની હોય તો સમસ્યા મોટી થઈ શકે છે. આવી સ્થિતિમાં તમે વિચારી રહ્યા હશો કે વિકૃત નોટનું શું કરવું? આનો જવાબ રિઝર્વ બેંક (RBI) દ્વારા આપવામાં આવ્યો છે જે તમારી સમસ્યા હળવી બનાવશે.
સામાન્ય વ્યક્તિ વ્યક્તિ ફાટેલી નોટો સીધી બેંકમાં લઈ જતા નથી. પહેલા તેને દુકાનદાર કે દુકાન ને આપવા પહેલો પ્રયત્ન કરે છે. જો આ સ્થળોએ નોટ ફગાવી દેવામાં આવે છે તો તમને તેને બેંકમાં બદલવા જાય છે. સમસ્યા અહીં પણ નથી. આવી સમસ્યાઓ બેંકોમાં પણ જોવા મળે છે જ્યારે બેંકો ફાટેલી નોટો સ્વીકારવાનો ઇનકાર કરે છે. જો તમે બંડલ આપો છો અને તેમાં નોટ ફાટી ગઈ છે તો ટેલરિંગ મશીન તેને નકારે છે. આનો લાભ લઈને કેશિયર તમને નોટ પરત કરે છે. જોકે આ વ્યવહાર ખોટો છે. બેંકો ફાટેલી નોટોને નકારી શકે નહીં. દરેક નોટ કે જેના પર નંબર છપાય છે તે લેવાની જવાબદારી બેંકની છે.
‘સોઇલ નોટ'(soiled currency) કોને કહેવાય છે?
રિઝર્વ બેંકની ભાષામાં આવી નોટને ‘સોઇલ્ડ નોટ'(soiled currency) કહેવામાં આવે છે જે દેખાવમાં ગંદી હોઇ શકે છે અને ફાટેલી હોઈ શકે છે. રિઝર્વ બેંકના નિયમો કહે છે કે જે પણ નોટો 2 અંકોની હોય છે, જેમ કે 10 રૂપિયાની નોટ, જો તે બે ટુકડામાં હોય તો પણ તેને સોઈલ નોટની શ્રેણીમાં રાખવામાં આવે છે. બેંકો આવી નોટો સ્વીકારવાનો ઇનકાર કરી શકે નહીં. ફક્ત ધ્યાનમાં રાખો કે નોટની કટીંગ તેની નંબર પેનલમાંથી પસાર ન થવી જોઈએ. કોઈપણ સરકારી બેંકના કાઉન્ટર પર આવી નોટો સરળતાથી બદલી શકાય છે.
સરકારી બેંકો સિવાય, ખાનગી બેન્કની કોઈપણ કરન્સી ચેસ્ટ અથવા રિઝર્વ બેંકની કોઈપણ ઇશ્યૂ ઓફિસમાં નોટના બે ટુકડા સરળતાથી બદલી શકાય છે. બેંક તમને આવા ફેરફારો માટે કોઈપણ ફોર્મ ભરવા માટે પણ કહેશે નહીં. આમાં ફોર્મ ભરવાની જરૂર નથી.
હવે Apple ના મોંઘા મોબાઈલ ભાડે મળશે, માત્ર ૩૬૯ રૂપિયાના ભાડામાં લઇ આવો મોબાઈલ
નોટના ટુકડા પણ ચાલી શકે
જો કોઈ નોટ અનેક ટુકડાઓમાં ફાટી જાય તો પણ તેને બેંકમાં લઈ જઈ શકાય છે. ફાટેલી નોટનો કોઈ ભાગ ખૂટે તો પણ તેને બદલી શકાય છે. કોઈપણ ચલણી નોટ પર જરૂરી ભાગ જારી કરનારા અધિકારીનું નામ, ગેરંટી, વચન કલમ, સહી, અશોક સ્તંભ પ્રતીક / મહાત્મા ગાંધીનું ચિત્ર, વોટરમાર્ક વગેરે હોય છે. આ માટે આરબીઆઈ નોટ રિફંડનો નિયમ બનાવવામાં આવ્યો છે. આવી નોટો સરકારી બેન્કોના કાઉન્ટર, ખાનગી બેન્કોની કરન્સી ચેસ્ટ અથવા RBI ની ઇશ્યૂ ઓફિસો પર પણ ફોર્મ ભરીને બદલી શકાય છે.
જે નોટો સંપૂર્ણપણે ફાટી ગઈ છે, સંપૂર્ણપણે કપાઈ ગઈ છે અથવા આખી નોટ સળગી ગઈ છે પછી તે માત્ર RBI ની ઈશ્યૂ ઓફિસમાં જ બદલી શકાય છે. તેને બેન્કોના કાઉન્ટર પર બદલી શકાતું નથી. RBI ના ઇશ્યૂ ડિપાર્ટમેન્ટમાં આ કામ માટે ખાસ લોકોને નિયુક્ત કરવામાં આવે છે.
