જો કોઈ કારણે CORONA ની રસીનો બીજો DOSE નિશ્યિત સમય પર ના લઈ શકાય તો બીજો DOSE પહેલો ડોઝ જ માનવામાં આવશે? એટલે શું કોરોનાથી સુરક્ષિત રહેવા માટે ત્રણ DOSE લેવા પડશે? વેકસીનને લઈને દ્યણાં લોકોના મગજમાં અલગ-અલગ સવાલો થઈ રહ્યા છે. જોકે, કોઈ કારણોસર બીજો DOSE સમયસર ના લઈ શકયા હોય તો તેમને એકસપર્ટ શિડ્યુલમાં કોઈ ફેરફાર નહીં કરવાની સલાહ આપી રહ્યા છે. એ વાતનું ધ્યાન રહે કે હાલ CORONAની પહેલી ડોઝ લીધાના ૪ થી ૬ અઠવાડિયા પછી બીજો ડોઝ લેવા અંગે જણાવવામાં આવી રહ્યું છે.
દેશમાં હાલ Covaxin અને Covishield જ લગાવવામાં આવી રહી છે, અને નિયમ પ્રમાણે જે રસીનો પહેલો ડોઝ લીધો હોય તેનો જ બીજો ડોઝ લેવો જોઈએ. એકસપર્ટનું માનવું છે કે જો તમે આ બેમાંથી કોઈ વેકસીન લીધી હોય તો તેના ૪ થી ૬ અઠવાડિયા કરતા વધારે સમય પસાર થઈ ગયો હોય પરંતુ બીજો ડોઝ કોઈ કારણોસર ના લઈ શકયા હોય તો એવું ના વિચારશો કે પહેલો ડોઝ નકામો ગયો છે. એકસપર્ટનું કહેવું છે કે બીજો ડોઝ લેવામાં મોડું થાય એનો મતલબ એ નથી કે હવે વેકસીન માટે ફરી શિડ્યુલ કરવું પડશે. તેઓ કહે છે કે વેકસીન લીધાના ૬ અઠવાડિયા પછી બીજો ડોઝ ના લઈ શકો તો તો પણ તમારે એક જ વાર રસી લેવાની છે.
રસીકરણ પછી પણ સ્થિતિ બગડે તો તેના પર નજર રાખવા માટે રાષ્ટ્રીય સમિતિના સભ્ય ડૉ. એન કે અરોરા કહે છે કે જો બીજો ડોઝ લેવામાં થોડું મોડું થાય તો ચિંતા કરવાની જરૂર નથી. અને ઘણા લોકો બીજો ડોઝ સમય પર લઇ સકતા નથી. તેને કઈ ચિંતા કરવાની જરૂર નથી. જો પહેલા ડોઝ પછી ૬ અઠવાડિયાની જગ્યાએ ૮ થી ૧૦ અઠવાડિયા થઇ જાય તો પણ બીજો ડોઝ સફળ રહે છે. મોડું થવા પર કઈ પેલેથી જ વેક્સીન લગાવવી ના જોઈએ.
બીજો ડોઝ શું કામે ????
પુણે રહેતા ભારતીય વૈજ્ઞાનિક શિક્ષા અને શોધ સંસ્થાન (IISER)ના ડો. વિનીતા બલ કહે છે કે ઙ્કવેકસીનનો પહેલો ડોઝ લેતા જ કોરોના વાયરસ સામે ઈમ્યુનિટી તૈયાર થવા લાગે છે, જે બીજો ડોઝ લેવામાં મોડું થાય તો ખતમ નથી થઈ જતી. થાય છે એવું કે તમે જયાં સુધી બીજો ડોઝ નથી લેતા ત્યાં સુધી તમારામાં ભરપૂર ઈમ્યુનિટી પેદા થાય છે અને કવોન્ટિટી વધી જાય છે. તેમણે કહ્યું કે પહેલી ડોઝની અસર તો શરીરમાં બનેલી જ રહે છે, પરંતુ તેની ઉંમર અડધી થઈ જાય છે. વેકસીનથી જે એન્ટિબોડી તૈયાર થાય છે તે મૂળતઃ પ્રોટીન હોય છે, જે સમયની સાથે-સાથે ઘટે છે, ભલે તેનો ઉપયોગ થાય કે ના થાય.
આગળ એ પણ જણાવે છે કે પહેલા ડોઝથી જે ઈમ્યુનિટી પેદા થઈ છે, તે સંભવતઃ ચારથી ૫ મહિના પછી ઘટવાનું શરુ થશે. કોવિશીલ્ડ વેકસીનના બે ડોઝ વચ્ચેનું અંતર ૪દ્મક વધારીને ૧૨ અઠવાડિયા કરાયું છે. તેમણે કહ્યું, કોવીશિલ્ડ પર આંતરાષ્ટ્રીય સ્તર પર ટ્રાયલ થયું અને ૧૨ અઠવાડિયા બાદ બીજો ડોઝ આપવા પર તે વધારે સફળ સાબિત થઈ છે. વેલ્લૌર સ્થિતિ સીએમસીમાં માઈક્રોબાયોલોજીના પ્રોફેસર ગગનદીપ કાંગ કહે છે કે જો કોઈ વ્યકિત વેકસીનનો પહેલો ડોઝ લીધા પછી સંક્રમિત થાય છે તો ૬ થી ૧૦ અઠવાડિયામાં તેની રિકવરી થઈ જાય છે, ત્યારે પણ બીજો ડોઝ લઈ લેવો જોઈએ.
કોવેકસીનને લઈને એકસપર્ટ શું કહે ????
જયાં સુધી વાત ભારતીય કોરોનાની રસી કોવેકસીનની વાત છે તો તેના પર આવી કોઈ ટ્રાયલ નથી થઈ. ડો. વિનીતા બલ કહે છે કે, કોવેકસીન બનાવનાર (ICMR અને ભારત બાયોટેક)એ પહેલો ડોઝ લીધાના ચાર અઠવાડિયા પછી તેના પ્રભાવનું આકલન કર્યું હતું. પછી એ પરિણામ પર પહોંચ્યા કે ૨૮ દિવસ પછી બીજો ડોઝ લગાવી લેવો જોઈએ. સૈદ્ઘાંતિક રીતે પહેલા ડોઝની અસર પાંચમા અઠવાડિયા સુધી પણ યથાવત રહે. અમારી પાસે આ રસી અંગે કોઈ ડેટા નથી, માટે કોઈ વાત દાવા સાથે કહી શકાય તેમ નથી.
આપણા ગુજરાત સરકાર ના કોવિડ ટાસ્કફોર્સના સભ્ય ડો. નવીન ઠાકર કહે છે કે, રસી ભલે કોઈ પણ હોય, મોટાભાગના કિસ્સામાં થોડું લાંબું અંતર રાખવું યોગ્ય છે. તેમણે કહ્યું, જયાં સુધી વાત કોવેકસીનની છે અત્યાર સુધીનું પરિણામ કહે છે કે ઓછામાં ઓછા ૪ અઠવાડિયાનું અંતર રહેવું જોઈએ. પરંતું વધારે અંતર રહેવાથી વેકસીન વધારે ફાયદાકારણ બની શકે છે. મોડું થઈ જાય તો પણ બીજો ડોઝ જરુર લેવો જોઈએ.
યુકેમાં કોવિશીલ્ડના બે ડોઝ વચ્ચે ૧૨ અઠવાડિયાનું અંતર અને કેનેડામાં ૧૬ અઠવાડિયાનું અંતર રાખવાની ભલામણ કરવામાં આવી છે.
